Wypalenie zawodowe to problem, który dotyka coraz więcej osób na współczesnym rynku pracy, szczególnie w zawodach wymagających intensywnych relacji z ludźmi. Kluczowe dla naszego samopoczucia w pracy jest to, czy nasze wartości osobiste są zgodne z wartościami organizacji, w której pracujemy. Ta harmonia, zwana spójnością wartości, może odgrywać istotną rolę w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to stan wyczerpania emocjonalnego, cynizmu oraz poczucia braku osobistych osiągnięć. Zjawisko to zostało dokładnie opisane przez Christinę Maslach, która wskazuje, że jednym z kluczowych czynników prowadzących do wypalenia jest dysonans wartości – sytuacja, w której wartości wyznawane przez pracownika są sprzeczne z tymi promowanymi przez organizację. Na przykład, osoba ceniąca pomoc innym może odczuwać frustrację, jeśli jej praca zmusza ją do stawiania zysku ponad dobro klienta.
Wartości w miejscu pracy – dlaczego są ważne?
Wartości to nasze wewnętrzne przekonania o tym, co jest ważne i pożądane. W kontekście pracy pomagają nam określić, jakie cele chcemy realizować i w jaki sposób chcemy działać. Badania Retowskiego i Podsiadły (2016) pokazują, że możliwość realizowania swoich wartości w pracy działa jak „bufor” chroniący nas przed negatywnymi skutkami stresu zawodowego, w tym wypaleniem.
Zobacz także: Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Praca emocjonalna a wartości
Współczesne zawody coraz częściej wymagają od nas tzw. pracy emocjonalnej, czyli zarządzania emocjami w relacjach z innymi. Praca emocjonalna może odbywać się na dwa sposoby:
- Płytki styl pracy emocjonalnej – gdy udajemy emocje, których tak naprawdę nie czujemy (np. uśmiechamy się do klienta, mimo że jesteśmy zdenerwowani).
- Głęboki styl pracy emocjonalnej – gdy autentycznie staramy się zmienić swoje emocje, aby odpowiadały sytuacji (np. próbujemy naprawdę wczuć się w potrzeby klienta).
Badania pokazują, że płytki styl pracy emocjonalnej jest bardziej szkodliwy – prowadzi do wyższego poziomu wyczerpania emocjonalnego i depersonalizacji (czyli traktowania innych ludzi w pracy w sposób bezosobowy). Natomiast głęboki styl pracy emocjonalnej może być mniej obciążający, choć również wiąże się z pewnym wysiłkiem.
Harmonia wartości jako sposób na ochronę przed wypaleniem
Zgodność między wartościami osobistymi pracownika a wartościami organizacji może zmniejszać negatywne skutki pracy emocjonalnej. Jeśli w naszej pracy możemy realizować to, co uważamy za ważne – np. pomoc innym, rozwój osobisty czy uczciwość – to nawet trudne emocjonalnie sytuacje będą mniej obciążające. Co więcej, badania pokazują, że brak możliwości realizacji najważniejszych dla nas wartości wzmacnia negatywne skutki pracy emocjonalnej, zwłaszcza w przypadku płytkiego stylu tej pracy.
Zobacz także: Jak utrzymać równowagę emocjonalną? Dziewięć pomocnych wskazówek
Co możemy zrobić, żeby nie wypalić się zawodowo?
- Poznaj swoje wartości – Zastanów się, co jest dla Ciebie najważniejsze w życiu i pracy. Czy cenisz rozwój? Pomaganie innym? A może stabilność? Wiedza o swoich priorytetach to pierwszy krok do harmonii.
- Wybieraj świadomie – Szukając pracy, zwracaj uwagę na kulturę organizacyjną firmy. Sprawdź, czy jej wartości są zgodne z Twoimi. Jeśli cenisz etykę, unikaj miejsc, które promują szybkie zyski kosztem uczciwości.
- Rozmawiaj o wartościach – Warto otwarcie rozmawiać z przełożonymi o swoich wartościach i potrzebach. Odpowiedzialna organizacja będzie starała się dostosować środowisko pracy tak, abyś mógł realizować to, co dla Ciebie ważne.
- Zadbaj o siebie – Rozwijaj umiejętności zarządzania emocjami i ucz się głębokiej pracy emocjonalnej. To pozwoli Ci lepiej radzić sobie z codziennymi wyzwaniami.
Zobacz także: Wypalenie osobiste – czym jest? Czym się objawia?
Podsumowanie
Zgodność między naszymi wartościami a miejscem pracy to klucz do satysfakcji zawodowej i ochrony przed wypaleniem. Kiedy możemy realizować to, co dla nas ważne, praca staje się nie tylko obowiązkiem, ale też źródłem spełnienia. Dlatego warto świadomie wybierać swoją drogę zawodową i dążyć do harmonii między własnymi przekonaniami a wymaganiami środowiska pracy. W końcu praca zgodna z naszymi wartościami to inwestycja w nasze zdrowie i szczęście.
Źródło: Retowski, S., & Podsiadły, M. J. (2016). Gdy nasza praca pasuje do naszych wartości. Ocena zgodności wartości własnych i organizacji a wypalenie zawodowe. Psychologia Społeczna, 11(1), 56–68
