15% dzieci i 13% młodzieży jest niezadowolonych ze swojego życia do tego stopnia, że zagraża to ich zdrowiu psychicznemu. Poczucie nieszczęścia może okazać się zarówno jednym z objawów, jak i przyczyn depresji. Nie warto go bagatelizować. Reagując odpowiednio wcześnie, możemy uniknąć cierpienia naszego dziecka i poważnego kryzysu.
Czym jest psychoedukacja?
Najprostszą drogą do zapobiegania depresji, ale też wczesnego wykrycia jej, jest psychoedukacja całej rodziny. Polega ona na poszerzaniu wiedzy psychologicznej, ale także budowaniu samoświadomości. Możemy edukować siebie i swoich bliskich na wiele sposobów. O ile dorośli chętnie sięgną po książki popularnonaukowe, dzieci i młodzież prawdopodobnie potrzebować będą bardziej przystępnej formy, przykładowo:
- filmów edukacyjnych,
- gier planszowych i quizów,
- zilustrowanych historyjek przedstawiających różne życiowe sytuacja (np. książki dla dzieci),
- medytacji i medytacji wyobrażeniowych do słuchania,
- a przede wszystkim szczerych rozmów z opiekunem.
Cele oddziaływań psychoedukacyjnych
Im więcej wiemy, tym bardziej uważnymi obserwatorami jesteśmy, ale też potrafimy reagować z empatią i zrozumieniem. Psychoedukacja ma na celu wewnętrzny rozwój i poprawę naszego dobrostanu, poprzez umiejętne regulowanie emocji czy autorefleksję. Wiedza psychologiczna daje nam także możliwość lepszego rozumienia osób z naszego otoczenia, wspierania ich w kryzysach, ale przede wszystkim szybkiego reagowania na niepokojące objawy. Świadomy opiekun jest w stanie szybciej zauważyć, jeżeli jego dziecko przeżywa trudne emocje, źle się czuje lub potrzebuje profesjonalnego wsparcia terapeuty lub psychiatry. Z drugiej strony, dziecko, które rozumie co się z nim dzieje, potrafi nazwać swój problem i zgłosić się po pomoc, gdy tego potrzebuje.
Cechy efektywnej psychoedukacji
Nie wystarczy obejrzeć film psychoedukacyjny czy przeczytać książkę, aby uznać swoją, lub naszego dziecka, wiedzę za kompletną. Psychologia to obszerna dziedzina, która wciąż się rozwija. Oczywiście, nie musimy być w niej ekspertem, aby zadbać o swoje dziecko i uniknąć zbagatelizowania objawów depresji. Warto jednak pamiętać, że psychoedukacja uczy przede wszystkim empatii, uważnej obserwacji i ciekawości siebie oraz drugiego człowieka. Dzięki otwartości i zrozumieniu pewnych procesów oraz zachowań, jest nam po prostu łatwiej ze sobą, czy w relacjach z najbliższymi.
Poprzez psychoedukację uczymy się m.in.:
- jak rozpoznawać niepokojące objawy u bliskich;
- jak wspierać osoby mierzące się z trudnościami lub chorobami psychicznymi;
- jak regulować emocje i lepiej radzić sobie z tym, co przeżywamy;
- rozbrajamy mity i błędne przekonania na temat konkretnych problemów lub sytuacji;
- zyskujemy nowe umiejętności komunikacyjne;
- poznajemy narzędzia przydatne w regulacji poziomu stresu, budowaniu relacji i rozwoju wewnętrznym.
Trening uważności
Jednym ze sposobów na regulowanie emocji i wgląd w to, co aktualnie przeżywamy jest uważność (mindfulness). To jedna z metod wykorzystywanych m.in. w terapii poznawczo-behawioralnej nie tylko w leczeniu depresji, ale też innych zaburzeń. Stosowana długofalowo może przynieść ukojenie poprzez obniżenie poziomu stresu, zmniejszenie gonitwy myśli, a nawet osłabienie objawów somatycznych. Trening uważności polega na codziennym medytowaniu przez kilka-kilkadziesiąt minut. Praktycy tej metody mówią także o koncentrowaniu się w codziennych czynnościach na tym co tu i teraz, np. uważne jedzenie czy bieganie.
Techniki medytacyjne mogą być wykorzystywane zarówno przez dorosłych, jak i przez dzieci. W przypadku tych drugich stosowane są opowiadania wyobrażeniowe, które są przystępne dla najmłodszych, a jednocześnie skłaniają do refleksji i wyciszają umysł. W ostatnich latach skuteczność uważności została potwierdzona licznymi badaniami naukowymi. Tego rodzaju trening doskonale sprawdza się w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych, PTSD czy przewlekłego stresu.
Przykładowe zajęcia skierowane do uczniów
Dzieci spędzają mnóstwo czasu w szkole i przedszkolu, dlatego warto wykorzystać tę przestrzeń, aby urozmaicić zajęcia psychoedukacją. Takie aktywności mają wpływ nie tylko na zapobieganie lub wczesne wykrywanie m.in. depresji u dzieci i młodzieży, ale także kształtowanie psychospołeczne całej grupy.
Oto kilka prostych ćwiczeń, które można wykorzystać podczas zajęć:
- mapa marzeń – zwizualizowanie planów i celów skłania do autorefleksji i zadania sobie pytań: czego pragnę? Jak wyobrażam sobie swoją przyszłość?
- co czuję i co czują inni? – zajęcia polegające na odgrywaniu scenek i nauce rozpoznawania emocji.
- techniki relaksacyjne – trening uważności oraz pokazanie funkcjonalnych sposobów radzenia sobie ze stresem.
Informacje dla rodziców
Dla dzieci, które doświadczają depresji, niezwykle ważne jest wsparcie najbliższych. Oprócz specjalistycznej pomocy psychologa i psychiatry, dla procesu zdrowienia ogromne znaczenie ma poczucie akceptacji i zrozumienia.
Warto podkreślić, że depresja u dzieci i młodzieży daje inne objawy, niż u dorosłych. Mogą to być zachowania agresywne, złość i irytacja, niechęć do podejmowania aktywności, obniżona samoocena, negatywne myśli, a nawet pogorszenie zdrowia fizycznego. Jeżeli zaobserwujemy u swojego dziecka niepokojące objawy, warto skonsultować to z psychologiem lub psychiatrą.
Podsumowanie
Depresja u dzieci i młodzieży to temat, o którym coraz więcej się mówi. Zdalne nauczanie, utrudniony kontakt z rówieśnikami spowodowany pandemią, a także dużo czasu spędzanego przed komputerem może wpływać negatywnie na samopoczucie. Tym większe znaczenie ma psychoedukacja, która jest pomocna we wczesnym wykrywaniu problemów, ale także zwiększa odporność psychologiczną i ułatwia radzenie sobie w trudnych sytuacjach.
Źródło danych: https://brpd.gov.pl/2021/11/05/mlodzi-potrzebuja-pilnej-pomocy-psychologicznej-alarmujace-wyniki-badania-rzecznika-praw-dziecka/
