Z roku na rok zdaje się przybywać pacjentów gabinetów psychologicznych i terapeutycznych. Świadomość potrzeby troski o własną kondycję psychiczną wchodzi na wyższy poziom i coraz więcej osób pragnie zadbać o swoje zdrowie. Tradycyjne metody konsultacji psychologicznych na skutek globalnej pandemii koronawirusa przeszły jednak metamorfozę. Dziś spory odsetek terapii odbywa się za pośrednictwem nowoczesnych narzędzi komunikacji – takich jak Internet.
Zaburzenia i choroby psychiczne, wśród których najczęściej występującymi są depresja, nerwica lękowa czy uzależnienia, dotykają ludzi w różnym wieku, pochodzących z różnych środowisk, mieszkających w różnych zakątkach świata. Dotychczas mogli oni szukać pomocy w specjalnie przystosowanych do tego miejscach – publicznych placówkach zdrowia, prywatnych gabinetach psychologicznych i terapeutycznych, w przychodniach psychiatrycznych czy poradniach pedagogiczno-psychologicznych.
Dziś – kiedy świat zmaga się z kolejnymi falami pandemii COVID-19, nagłaśnia się potrzebę izolacji społecznej, a praca biurowa często przenosi się do domu – konsultacje psychologiczne odbywają się nie tylko w tradycyjny, stacjonarny sposób. Coraz więcej lekarzy dopuszcza możliwość leczenia chorób i zaburzeń psychicznych zdalnie, przez Internet. I coraz większy odsetek pacjentów z takiej możliwości korzysta.
Co to jest terapia online?
Terapia online jest formą pomocy psychologicznej, skoncentrowanej na postawieniu odpowiedniej diagnozy i dostosowaniu skutecznego oddziaływania terapeutycznego, zmierzającego do satysfakcjonującej zmiany w pacjencie lub jego sytuacji życiowej. Podobnie jak w przypadku bezpośredniego kontaktu z terapeutą, obowiązują te same procedury i zasady ujęte w kontrakcie terapeutycznym. Określa on czas trwania udzielanej pomocy, rozdzielenie odpowiedzialności za proces terapeutyczny między terapeutę a pacjenta, formę płatności, zasady postępowaniu w wyniku pogorszenia się stanu pacjenta, itp. Sesja trwa zazwyczaj 50 minut i odbywa się 1-2 razy w tygodniu.
Spotkania prowadzone są przez Internet za pomocą różnych komunikatorów tj. Zoom, Skype itp. Znajnowszych badań przeprowadzonych nad skutecznością terapii online, wynika że efekty uzyskiwane w takiej formie pracy są porównywalne do terapii prowadzonej w tradycyjny sposób.
Kto może najbardziej skorzystać z terapii w formie online?
Terapia w formie online kierowana jest do osób chcących korzystać z pomocy psychologicznej, ale z różnych przyczyn nie mogących pojawić się osobiście w gabinecie terapeuty. Istnieje tylko kila sytuacji, w których podjęcie psychoterapii w formie online jest niewskazane. Zaliczamy do nich: stany psychotyczne pacjenta, nawracające myśli i tendencje samobójcze wraz z tendencją do odreagowań autoagresywnych, silne uzależnienie od substancji psychoaktywnych. W tych przypadkach niezbędny jest bezpośredni kontakt ze specjalistą, przynajmniej do czasu ustabilizowania objawów i włączenia odpowiedniego leczenia farmakologicznego. W pozostałych sytuacjach terapia online przynosi korzyści porównywalne do terapii w formie bezpośredniego kontaktu. Naukowcy udowodnili, że terapia poznawczo – behawioralna prowadzona przez komunikatory internetowe jest równie skuteczna jak terapia prowadzona w gabinecie, zarówno wśród depresyjnych dorosłych jak i młodzieżowych pacjentów. Także psychoterapeuci pracujący w innych nurtach, bazując na własnym doświadczeniu, zauważają skuteczność terapii online.
Zazwyczaj pomoc psychologiczna w formie online udzielana jest osobom, które doświadczają kryzysów w życiu rodzinnym, zawodowym lub partnerskim. Szczególnie pomocna okazuje się dla tej grupy pacjentów, u których w związku z zaistniałą sytuacją epidemiczną wystąpił lub nasilił się już istniejący lęk społeczny, powodujący trudność w swobodnym opuszczeniu mieszkania i kontakt z innymi osobami. W takiej sytuacji terapia online wydaje się być jedyną możliwą formą pomocy, która może realnie wpłynąć na zmniejszenie odczuwanego dyskomfortu oraz poprawić jakość codziennego funkcjonowania. Dużą korzyść z takiej formy spotkań mogą wynieść również osoby, które z powodu licznych obowiązków domowych lub zawodowych mają trudność w dotarciu do gabinetu terapeuty, zwłaszcza jeśli jest on znacząco oddalony od miejsca zamieszkania. Terapia online jest też niezastąpioną propozycją dla osób, które z przyczyn zdrowotnych nie mogą przez pewien czas samodzielnie się przemieszczać jak również dla osób, którym bardzo zależy na kontakcie z danym terapeutą, który pracuje np. w innym mieście tylko przez komunikatory internetowe. Dzisiaj w środowisku terapeutów, zaczyna budować się przekonanie, że terapia online może w przyszłości zastąpić całkowicie terapię w formie tradycyjnej.
Kto może skorzystać z pomocy psychologa online?
Pomoc psychologiczna i terapeutyczna online w ciągu niespełna ostatnich dwóch lat stała się powszechną formą pracy z pacjentami/klientami zgłaszającymi trudności w obszarze zdrowia psychicznego. Kiedy w marcu 2020 roku odnotowano pierwsze przypadki zachorowania na Covid-19 oraz zawieszono profilaktycznie działalność większości instytucji publicznych – pracę psychologiczną w formie online świadczyło niewielu terapeutów określonych nurtów terapeutycznych. Zdecydowana większość środowiska terapeutycznego preferowała kontakt osobisty, zakładając że tylko bezpośredni kontakt z pacjentem/klientem w fazie diagnostycznej i leczniczej wyczerpuje kanon dobrej praktyki klinicznej. Uważano, że tylko fizyczny kontakt z pacjentem umożliwia wnikliwą obserwację pacjenta, a także pozwala na wymianę emocji, co nie jest w pełni możliwe za pomocą komunikatorów internetowych. Przedłużająca się sytuacja pandemiczna skłoniła jednak terapeutów do zrewidowania swojego wcześniejszego nastawienia, otwierając ich na świadczenie pomocy pacjentom w formie online.
Jak jednak pomoc psychologiczna online wygląda w praktyce?
Terapie i konsultacje psychologiczne przez Internet – rozmowy wideo
Większość terapii psychologicznych przybiera formę konwersacji pomiędzy terapeutą a pacjentem. Taki sposób leczenia jest jednym z najłatwiejszych do zaadaptowania na odległość. Jeżeli spotkania nie wymagają wykonywania konkretnych ćwiczeń, a lekarz oceni, że rozmowa i widok pacjenta są wystarczające, wówczas konsultacje odbywać się mogą za pomocą wideo-rozmowy przy użyciu jednego z dostępnych komunikatorów.
Rozwiązanie to ma wiele plusów, do których zaliczyć możemy: oszczędność czasu i pieniędzy, które musielibyśmy poświęcić na podróż, obniżenie ryzyka zarażenia się wirusem, dotarcie do większej ilości pacjentów, umożliwienie osobom chorym, które z różnych powodów (często natury psychicznej) nie wychodzą z domu, wzięcia udziału w terapii lub konsultacjach, ułatwienie osobom mającym problemy z poruszaniem się rozmowy ze specjalistą, czy też możliwość wyboru lekarza z dosłownie każdego miejsca na świecie.
Jeśli chodzi o wady takiego rozwiązania – na myśl przychodzi jedna główna: brak bezpośredniego, ludzkiego kontaktu w cztery oczy pomiędzy terapeutą a pacjentem.
Pomoc psychologiczna online – aplikacje mobilne
Dobrym rozwiązaniem podczas szukania pomocy psychologicznej przez Internet będzie również skorzystanie z jednej z aplikacji mobilnych na smartfon, które znacznie ułatwiają zdobywanie wiedzy w zakresie zdrowia psychicznego czy też wymianę spostrzeżeń z innymi użytkownikami bądź specjalistami.
W Polsce idealnym przykładem takiego narzędzia jest aplikacja Helping Hand, z której korzystają zarówno osoby prywatne, jak i firmy oraz psychologowie i terapeuci. Będzie ona świetną propozycją dla wszystkich tych, którzy chcieliby zachować anonimowość.
Za pomocą takiej aplikacji możemy między innymi:
- zdobyć mnóstwo rzetelnej i merytorycznej wiedzy na temat zdrowia psychicznego – profilaktyki, badań, leczenia,
- sprawdzić, w jakiej jesteśmy kondycji psychicznej, wykonując ankiety i odbywając konsultacje ze specjalistami,
- brać udział w sesjach i webinarach szkoleniowych,
- liczyć na grupowe wsparcie innych użytkowników oraz terapeutów,
- umówić się na konsultacje z wybranym przez nas psychologiem,
- a nawet… prowadzić swój własny dziennik uczuć i emocji, który pozwoli nam osiągnąć nad nimi większą kontrolę.
Ta nowoczesna i idąca naprzód metoda uzyskiwania pomocy psychologicznej zdaje się świetnie wpisywać w obecne realia, w których ceni się mobilność, dostępność wszelakich usług „pod ręką”, a także szybkość działania i niezawodność. Będzie dobrym wyborem również dla osób, które początkowo chciałyby uzyskać wsparcie jedynie anonimowo.
Co zyskujemy dzięki terapii online?
Terapia online to idealne rozwiązanie dla osób, które mieszkają w bardzo małych miejscowościach, gdzie dostęp do psychoterapeutów jest mocno ograniczony. Dzięki przeniesieniu psychoterapii do sieci globalnej, jest ona dostępna właściwie z każdego zakątka na ziemi, mającego dostęp do Internetu. Dodatkowe utrudnienia, które często blokują osoby przed podjęciem psychoterapii – długa podróż do ośrodka terapeutycznego, czas który trzeba poświęcić na dojazd oraz koszty związane z dojazdem – w tym momencie przestają mieć znaczenie.
Terapia online jest również niezastąpionym rozwiązaniem dla osób, które mają liczne ograniczenia w przemieszczaniu się np. ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność ruchową, lub zaburzenia emocjonalne. Szczególnie pacjenci cierpiący na zaburzenia lękowe z napadami lęku panicznego i agorafobią w terapii online mogą upatrywać jedynej formy możliwej dla siebie pomocy. Wyjście z domu, które wiąże się dla nich z dużym cierpieniem psychicznym i napięciem przed pojawieniem się kolejnego ataku paniki, nie jest już argumentem do zaprzestania poszukiwania
psychoterapii.
Kolejną zaletą terapii online jest anonimowość, jaką ona zapewnia. Wiele osób mieszkających w małych miejscowościach, gdzie jest niewiele miejsc świadczących pomoc psychologiczną, obawia się spotkania w poczekalni znajomej osoby. Często osoby zajmujące ważne funkcje społeczne, będące rozpoznawalne w danym środowisku społecznym również przeżywają ten rodzaj lęku. Pomimo dobrego poziomu psychoedukacji na temat zaburzeń psychicznych i jej powszechności, nadal możemy zaobserwować obawę przed „stygmatyzacją”, „naznaczeniem”, co może rodzic poczucie wstydu i gorszości. Potrzeba anonimowości i pozostawienia swoich trudności tylko do informacji
najbliższych osób, jest często czynnikiem hamującym przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z profesjonalnej pomocy. Terapia za pośrednictwem sieci internetowej stwarza poczucie bezpieczeństwa i komfortu, minimalizując ryzyko rozpowszechnienia tej informacji na zewnątrz.
Niezastąpioną zaletą psychoterapii online jest jej dostępność w okresie pandemii i częstych ograniczeń kontaktów społecznych. Czasowa kwarantanna nie stanowi już przeszkody przed kontynuowaniem spotkań z terapeutą. Stanowi to szczególne znaczenie dla osób przejawiających wysoki poziom lęku przed przemieszczaniem się i bezpośrednimi kontaktem z innymi. Przeniesienie psychoterapii do sieci online stanowi w tym momencie najbezpieczniejszą formę spotkań terapeutycznych.
Wiele nurtów terapeutycznych posiada ścisły kontrakt terapeutyczny, zakładający określoną liczbę nieobecności pacjenta w ciągu ustalonego okresu leczenia. W tradycyjnej formie terapii oznacza to często konieczność dostosowania swojego urlopu do urlopu terapeuty, bądź utratę sesji w sytuacji przedłużającej się choroby. Terapia online stwarza nowe perspektywy i możliwość łączenia się nawet jeśli wyjeżdżamy na planowany odpoczynek lub posiadamy gorsze samopoczucie. Niepodważalną zaletą terapii online jest również jej nieograniczona dostępność. Wielu psychoterapeutów zapewnia o możliwości skorzystania z doraźnej pomocy o każdej godzinie w sytuacjach wymagających odbycia nagłej interwencji kryzysowej. Jest to niewątpliwie wyraźna przewaga nad proponowaną w takich przypadkach pomocą stacjonarną.
Z jakimi problemami możesz poradzić sobie dzięki psychoterapii online?
Terapia online w ostatnim okresie przeżywa swój rozkwit. Sytuacja pandemii skłoniła psychoterapeutów różnych nurtów do poszukiwania rozwiązań umożliwiających prowadzenie terapii w sytuacji ograniczenia kontaktów społecznych. Taka forma psychoterapii miała jednak swój początek już kilkanaście lat temu, a w ostatnim dziesięcioleciu pojawiło się wiele badań naukowych wykazujących skuteczność pomocy psychologicznej poprzez internetowe platformy komunikacyjne.
Dzięki powszechności Internetu, terapia online nadal się rozwija i zyskuje coraz większą liczbę zwolenników wśród terapeutów i pacjentów.
Terapia zaburzeń depresyjnych
Trudności emocjonalne, z którymi zgłaszają się osoby do psychoterapii online nie różnią się zasadniczo od tych z którymi pracuje się w formie bezpośredniego kontaktu. Badania przeprowadzone nad skutecznością terapii online wśród dorosłych z objawami depresji w 2012 roku jak i wśród depresyjnych nastolatków w 2016 potwierdziły skuteczność tej formy terapii. Obie grupy uzyskały poprawę w zakresie codziennego funkcjonowania psychospołecznego, zmniejszenie klinicznych objawów depresji tj: smutek, poczucie bezsensu, apatia, oraz większą umiejętność rozpoznawania i wyrażania emocji w okresie sześciu i dwunastu miesięcy po zakończeniu procesu terapeutycznego. Jedynymi przeciwwskazaniami do pracy online są ostre stany psychotyczne, tendencje samobójcze i silne uzależnienia od środków psychoaktywnych. W tych wypadkach kontakt bezpośredni z terapeutą jest niezbędny do ścisłego kontrolowania stanu pacjenta i obiektywnej oceny jego dolegliwości.
Terapia zaburzeń lękowych
Wysoką skuteczność terapii online wykazuje nurt poznawczo – behawioralny, skupiający się na zmianie wyuczonych i destrukcyjnych sposobów spostrzegania, myślenia i odczuwania emocji. Jest on stosowany szczególnie w zaburzeniach związanych ze zmianą nastroju jak również zaburzeniach lękowych. Badania przeprowadzone w latach 2018 – 2019 wykazały brak istotnych różnic między terapią tradycyjną, a online takich dolegliwości jak np. zaburzenia lękowe uogólnione. Pacjenci zgłaszający się do terapii z tą trudnością odczuwają stale lęk o różnym nasileniu, bez wyraźnej
zewnętrznej przyczyny. Nie potrafią oni znaleźć źródła tego lęku, ale żyją w ciągłym napięciu i poczuciu wszechobecnego zagrożenia. Lęk ten natomiast dezorganizuje ich życie, powodując ograniczenie dotychczasowej aktywności, zahamowanie kontaktów społecznych i spadek energii do działania. Następstwem jego przeżywania może być pojawienie się zaburzeń o charakterze depresyjnym. Skuteczność terapii online udowodniono również w leczeniu zaburzeń lękowych z napadami paniki i agorafobią. Charakteryzują się one epizodami nagłego, ostrego lęku, w trakcie którego pacjent ma uczucie, że stanie się coś złego – udusi się, dostanie wylewu, oszaleje, straci zupełną kontrolę nad sobą. Prowadzi on często do rozwoju agorafobii – lęku przed przebywaniem w określonych miejscach z obawy przed powtórzeniem napadu, w których już wystąpił i/lub wyobrażeniem trudności z udzieleniem natychmiastowej pomocy.
Wobec zaburzeń obsesyjno – kompulsywnych również podejmuje się terapię w formie online, która także okazuje się skuteczna. Ten rodzaj zaburzeń odznacza się występowaniem natarczywych, nawracających myśli (obsesji) i/lub czynności (kompulsji). Próba powstrzymywania się od nich prowadzi do narastającego lęku, niepokoju i napięcia psychofizycznego. Mimo, że występujące myśli są przeżywane przez pacjenta jako absurdalne, niechciane i wstydliwe, zawsze traktowane są jako własne i integralne z własną osobą. Kompulsje, podobnie jak obsesje, również przezywane są jako bezsensowne, ale jednocześnie nieuniknione. Mogą one przybrać formę np. natrętnego sprawdzania zamknięcia drzwi; natrętnego mycia, układania, zgodnie z narzuconą procedurą; nadmiernego porządkowania dążącego do określonej symetrii; dziwacznych rytuałów mających na celu zapobieganie nieszczęściu. Równie obiecujące badania dotyczące skuteczności terapii online dotyczą leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD) oraz zaburzeń odżywiania – zarówno w pracy z psychoterapeutą jak również z samodzielnym wykorzystaniem internetowych programów samopomocowych. Coraz częściej wykorzystuje się również formę online do terapii par i małżeństw.
