Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Wypalenie zawodowe nie jest nowym zjawiskiem, jednak przyglądamy mu się ponownie – w związku z pandemią, pracą zdalną, ale i tym, że coraz więcej uwagi poświęcamy zdrowiu psychicznemu. Wypalenie zawodowe wpływa na pracownika, ale to także negatywne konsekwencje dla pracodawcy – mniejsza produktywność, to gorsze wyniki. Co robić, aby temu zapobiec?

Czym jest wypalenie zawodowe?

Światowa Organizacja Zdrowia umieściła wypalenie zawodowe w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11. Zostało tam zdefiniowane jako syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie sobie poradzić. Według WHO, wypalenie zawodowe charakteryzuje się trzema wymiarami:

• uczuciem wyczerpania lub wyczerpania energetycznego;
• zwiększonym dystansem psychicznym do pracy lub poczuciem negatywizmu, lub cynizmu związanego z pracą;
• zmniejszoną skutecznością zawodową.

Wypalenie zawodowe nie zostało zakwalifikowane jako jednostka chorobowa, ale syndrom, który może wpłynąć na stan zdrowia – jest jednym z powodów, dla których ludzie zgłaszają się do lekarza.

Co wpływa na wypalenie zawodowe?

Instytut Gallupa wskazuje na pięć głównych czynników, wpływających na wypalenie zawodowe. To:

• niesprawiedliwe traktowanie w pracy,
• niemożliwe do opanowania obciążenie pracą,
• niejasna komunikacja ze strony menedżerów,
• brak wsparcia menedżera,
• nieuzasadniona presja czasu.

Wypalenie zawodowe połączone jest z pracą i związanym z nią stresem, ale nie bez znaczenia są również czynniki osobowościowe oraz styl życia. Przyczyny wypalenia zawodowego to m.in.:

• poczucie braku kontroli nad wykonywaną pracą,
• poczucie niedocenienia (związane z małym wynagrodzeniem, ale i brakiem pochwał),
• monotonna praca, która nie stanowi wyzwania,
• brak możliwości rozwoju,
• chaotyczne środowisko pracy,
• brak wspierających relacji,
• brak wypoczynku, pasji,
• pesymizm,
• perfekcjonizm,
• potrzeba kontroli, niechęć do delegowania zadań.

Na co zwrócić uwagę?

Każdy z nas czasem ma gorszy dzień, jednak jeśli codziennie myślimy jedynie o tym, aby jakoś przetrwać, to sygnał, że coś jest nie tak. Wypalenie zawodowe jest przede wszystkim związane ze stresem i tym, że nie umiemy sobie z nim poradzić. Wpływają na to cechy osobowościowe, dlatego wypalenie może mieć różny przebieg, rozwijać się z różną intensywnością. Objawy wypalenia zawodowego to m.in.:

• zmęczenie, wyczerpanie,
• obniżona odporność,
• bóle głowy, mięśni,
• zmiana apetytu lub nawyków związanych ze snem,
• poczucie porażki, bezradności,
• brak motywacji,
• zmniejszona satysfakcja,
• izolowanie się od innych,
• odkładanie spraw na później,
• wykonywanie zadań zajmuje coraz więcej czasu,
• wyładowywanie frustracji na innych,
• opuszczenie pracy, częste zwolnienia.

Dlaczego wypalenie zawodowe jest groźne?

Im więcej stresu, tym bardziej czujemy się wyczerpani. Stajemy się bezradni, mamy poczucie, że do niczego się nie nadajemy, nie mamy nic do zaoferowania. Tracimy motywację i zainteresowanie tym, co robimy. To negatywny wpływ na nasze zdrowie, ale i na każdą dziedzinę życia – na pracę, ale i na relacje rodzinne, towarzyskie.

Wypalenie zawodowe nie jest jedynie problemem pracownika, ale całej organizacji. Wypaleni pracownicy chcą po prostu przetrwać – nie chcą się rozwijać, są mniej zaangażowani, mniej produktywni. Łączy się to z prezenteizmem, częstszymi zwolnieniami, zwiększoną rotacją pracowników. To większe koszty. A zmniejszona produktywność to gorsze wyniki. To mniejsze wpływy.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu powinno przebiegać dwutorowo. Jedno to wsparcie pracownika, pomoc m.in. w odnalezieniu najlepszej metody na radzenie sobie ze stresem, w nauce odpoczynku, drugie –  systemowe rozwiązania w organizacji. To realne działania, a nie tylko te “na papierze”. Tworzymy przyjazne i bezpieczne środowisko pracy, zachęcające do komunikacji – aby pracownicy nie bali mówić się o swoich potrzebach, ale i o problemach.

Istotnym elementem jest szkolenie menedżerów, uwrażliwianie ich na sygnały płynące od pracowników. To oni są pierwszą linią kontaktu, dlatego tak ważne jest, aby zwracali uwagę na zmiany w zachowaniu członków ich zespołu, potrafili odpowiednio reagować. Należy uświadamiać ich, że powinni nie tylko mówić o zasadach panujących w organizacji, ale i się do nich stosować. Co z tego, że będą powtarzać, że nie pracujemy po godzinach, jeśli stale będą wysyłali maile w weekendy?

Chcąc zapobiegać wypaleniu zawodowemu, warto zadbać m.in. o:

• stałą komunikację z zespołem,
• jasne (i realne) wyznaczanie celów,
• pochwały i docenianie podejmowanych działań,
• równowagę pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym,
• mniejsze obciążenie pracą (zachęcanie do przerw),
• jasną ścieżkę kariery,
• elastyczność (praca zdalna, godziny pracy),
• tworzenie pozytywnego, bezpiecznego środowiska pracy,
• pamiętaniu o tym, że przykład idzie z góry.

Niezwykle ważne jest wspieranie dobrostanu pracowników, związanego również ze zdrowiem psychicznym. Musimy pamiętać, że należy zatroszczyć się o jednostkę. Dlatego np. wybierając benefity pozapłacowe, skupmy się na tych, które oferują rozwiązania dopasowane do potrzeb. Jedni mogą sięgnąć po indywidualne konsultacje ze specjalistami, inni postawią na tematyczne webinary, jeszcze inni – będą chcieli po prostu poczytać.

A co może zrobić jednostka? Reagować na sygnały, które wysyła organizm, nie bać się zwrócić po pomoc. Budować odporność na stres, dbać o zdrowie: fizyczne i psychiczne. Pamiętać, że wypalenie zawodowe nie jest wyłącznie naszym problemem.

Źródło:

1. World Health Organization, Burn-out an „occupational phenomenon”: International Classification of Diseases https://www.who.int/news/item/28-05-2019-burn-out-an-occupational-phenomenon-international-classification-of-diseases [dostęp 14.09.2023]
2. Raport Instytutu Gallupa, Employee Burnout: Causes and Cures 2020
3. Raport Deloitte, Global 2023 Gen Z & Millenial Survey
4. Raport ADP, People at Work 2023: A Global Workforce View in Europe