Wypalenie zawodowe uważane jest przez wielu psychologów za znak naszych czasów. W świecie rosnących wymagań, wielu szybkich zmian, to zjawisko jest coraz częściej spotykane. Staje się niemal powszechne.
Początkowo termin ten był głównie używany w odniesieniu do zawodów związanych z bezpośrednim pomaganiem innym, tzw. helping professions, jak lekarze, pielęgniarki, nauczyciele. Dzisiaj wypalenie zawodowe spotyka pracowników wszystkich profesji, w tym również kadrę zarządzającą.
Sygnały wypalenia zawodowego
Jakie sygnały powinny zwrócić naszą uwagę? Przede wszystkim powinniśmy oceniać je pod kątem zmiany: jak dana osoba zachowywała się wcześniej, a jak teraz? Nie warto porównywać zachowania jednej osoby do drugiej. Istotne jest porównanie tego, co dzieje się dzisiaj z tym, jak było przedtem.
Christina Maslach – ekspertka od wypalenia zawodowego, autorka kwestionariusza MBI (Maslach Burnout Inventory) wskazuje na trzy charakterystyczne objawy tego zjawiska, które najczęściej występują w poniższej kolejności.
Pierwszy to depersonalizowanie innych. Oznacza to przyjmowanie negatywnej postawy wobec przełożonych, koleżanek, kolegów, a często również i klientów; traktowanie ich przedmiotowo. Czasami mogą temu towarzyszyć pogardliwe lub złośliwe komentarze, zachowania, które wyglądają na cyniczne.
Kolejnym sygnałem jest tendencja do negatywnego oceniania własnej pracy. Taka osoba zaniża swoje osiągnięcia; równocześnie jest mniej zaangażowana, ma mniej chęci do pracy. A z kolei w przypadku osiągania pozytywnych rezultatów nie potrafi odczuwać satysfakcji.
Kiedy pojawia się wyczerpanie emocjonalne
W efekcie powyższych pojawia się kolejny objaw: wyczerpanie emocjonalne.
Taka osoba czuje się przemęczona, traci energię do życia (zarówno psychiczną, jak i fizyczną), ma poczucie pustki i bezsensu działania-wypala się. I reaguje dumniej emocjonalnie, sprawia wrażenie jakby była za szybą i nie interesowało jej to, co dzieje się wokół.
Dwie drogi do wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe może pojawić się w rezultacie dwóch życiowych scenariuszy:
- Gdy są duże rozbieżności między naszymi oczekiwaniami, a tym jak wyglądają realia. To przede wszystkim dotyka mocno zmotywowanych i zaangażowanych pracowników. Zwykle wkładają dużo wysiłku żeby zrealizować swoje oczekiwania, ale niestety bez pozytywnych rezultatów.
- Gdy pracujemy w warunkach stresu.
Jest to szczególnie niebezpieczne dla osób z obniżonym poczuciem własnej wartości. W takich przypadkach wypalenie zawodowe może pojawić się dość szybko.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
W przypadku osoby, która zarządza innymi warto:
- pamiętać o przedstawianiu jasnych oczekiwań, zwłaszcza na początku współpracy
- nagradzać i chwalić za osiągnięcia, zauważać sukcesy, udzielać regularnej informacji zwrotnej
- monitorować ilość i jakość pracy w nadzorowanym zespole, a także rodzaj przydzielanych zadań w relacji do kompetencji pracownika.
Z perspektywy pracownika warto:
- regularnie „odbudowywać zasoby” poprzez aktywności, które sprawiają przyjemność, jak np. spacer, bieganie, czytanie itp. Pamiętajmy, że im bardziej wymagająca jest sytuacja życiowa, tym ważniejsze jest dbanie o siebie. „Właśnie dlatego, że jest ciężki czas w pracy, pamiętam o regularnych posiłkach”
- docenić poczucie humoru, nie unikać go, a wręcz przeciwnie, korzystać z niego kiedy tylko można; to jedna z bardziej skutecznych technik radzenia sobie ze stresem, która zarówno obniża napięcie, jak i ułatwia dystansowanie się do trudnych sytuacji;
- szukać wsparcia i udzielać wsparcia innym; im większe wsparcie, tym mniejsza szansa na wypalenie zawodowe.
Warto również prosić o pomoc specjalistów.
Pamiętajmy, że zwrócenie się o wsparcie, to nie wyraz naszej słabości, ale znak naszej odwagi i siły.
Autor: Katarzyna Olszyńska
psycholog biznesu, coach/mentor (ICF), asesor, trener rozwoju indywidualnego
