Wypalenie może mieć różne oblicza. Najczęściej łączymy je ze sferą zawodową, jednak wypalić możemy się i wykonując codzienne, domowe obowiązki. W końcu źródłem stresu jest nie tylko praca, ale i kondycja finansowa, piętrzące się zadania do wykonania, sytuacja polityczna czy zdrowie naszych bliskich. Jak rozpoznać wypalenie osobiste i jak sobie z nim poradzić?
Czym jest wypalenie osobiste?
Wypalenie jest stanem psychicznego, emocjonalnego i fizycznego wyczerpania. Odbiera radość z życia, nic nie sprawia nam przyjemności, żyjemy w ciągłym napięciu – stajemy się tykającą bombą, która w każdej chwili może wybuchnąć.
Wypalenie jest wywołane długotrwałym lub powtarzającym się stresem. Najczęściej jest on związany z sytuacją w pracy, jednak może dotyczyć także innych obszarów. W końcu i “zwyczajne”, codzienne życie może nas przytłaczać, a my możemy czuć, że do niczego się nie nadajemy, że zawiedliśmy na wszystkich poziomach – niekoniecznie tylko jako pracownicy, ale i partnerzy, rodzice, po prostu jako osoba.
Zobacz też: Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Co sprawia, że się wypalamy?
Wypalenie jest spowodowane przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które prowadzą do emocjonalnego obciążenia. Może to być ciągłe myślenie o tym, jak przetrwać do wypłaty, opieka nad schorowanym krewnym, wolontariat w domu dziecka, samotne rodzicielstwo. Wypalenia często doświadczają osoby ambitne i perfekcyjne, które biorą na siebie zbyt wiele, mają duże oczekiwania i cele – uważają, że stać ich na więcej, stale podnoszą sobie poprzeczkę. To także ci dający siebie innym, opiekujący się drugą osobą – ci, którzy stawiają innych ponad siebie, własne potrzeby zostawiają na koniec.
Ciągłe narażenie na stresujące sytuacje wiąże się nie tylko z pracą. To także np. obawy związane ze swoją przyszłością (problemy finansowe, mieszkaniowe), martwienie się o zdrowie fizyczne, trudne relacje, troska o innych, potok negatywnych informacji płynących z mediów.
Zobacz też: Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Jak wyglądają statystyki w Polsce?
Bierzemy sobie na głowę coraz więcej, chcemy działać. Nie dbamy o siebie, ale chcemy dać z siebie jak najwięcej. W końcu nadmiar obowiązków zaczyna nas przytłaczać, codzienne czynności stają się wyzwaniem. Pojawia się uczucie frustracji, bezradności, tracimy motywację. Ogień gaśnie, wypalamy się.
Na co zwrócić uwagę?
Wypalenie rozwija się stopniowo, nie jest tak, że jednego dnia wszystko jest w porządku, a kolejnego budzimy się napięci, zdemotywowani, ale i wściekli na otaczający nas świat. Objawy, które mogą się pojawić, to m.in.:
- zmęczenie,
- płaczliwość,
- dolegliwości bólowe,
- zmiana nawyków związanych ze snem,
- zmiana apetytu,
- poczucie bezradności,
- poczucie samotności,
- frustracja,
- cynizm,
- drażliwość,
- negatywne nastawienie,
- zwątpienie w siebie,
- poczucie winy, porażki,
- odkładanie rzeczy na później,
- podstawowe zadania są wykonywane coraz dłużej.
Wypalenie sprawia, że jesteśmy wyczerpani fizycznie i emocjonalnie. Stan, w którym się znaleźliśmy nas przytłacza, nie chcemy się zwierzać i utrzymywać kontaktów z innymi, ale równocześnie czujemy się samotni, mamy poczucie, że zostaliśmy ze wszystkim sami. Stajemy się mniej empatyczni, za to jesteśmy drażliwi, nie radzimy sobie z prostymi stresorami, problemem staje się ubranie i wyjście z domu. Wszystko nas złości, w każdej chwili możemy wybuchnąć.
Do czego może doprowadzić wypalenie?
Wypalenie nie jest po prostu zmęczeniem, brakiem energii. Nie zniknie samoistnie, nagle nie przestaniemy czuć się wyczerpani i przytłoczeni. Wręcz przeciwnie, objawy będą się nasilać, a my będziemy coraz bardziej napięci, negatywnie nastawieni do siebie, bliskich i całego świata.
Zobacz też: Jak zminimalizować bezsenność i poprawić jakość snu?
Wypalenie wiąże się z osłabieniem odporności, częstszymi infekcjami. Może prowadzić także m.in. do problemów z nadciśnieniem, bezsenności, chorób serca, cukrzycy, depresji. Wyczerpanie może doprowadzić do tego, że nie będziemy chcieli dłużej żyć.
Co możemy zrobić?
Czy wypaleniu można zapobiec? Nie zawsze jest to łatwe zadanie, szczególnie jeśli jesteśmy perfekcjonistami, którzy nie chcą prosić innych o pomoc, nie lubimy odmawiać, zawsze jesteśmy gotowi do działania – “jak nie my, to kto?”. Wspieranie innych jest ważne, ale pod warunkiem, że nie zapominamy o sobie i swoich potrzebach.
Podstawowym sposobem na wypalenie jest zadbanie o siebie. To nie tylko troska o zdrowie (fizyczne, ale i psychiczne) i ruch, zbilansowana dieta, higiena snu, brak używek itp., ale i robienie rzeczy, które sprawiają nam przyjemność. Możemy pójść na spacer, przeczytać książkę, poleżeć w wannie, nauczyć się słówek w obcym języku… To także dbanie o relacje z innymi – spotkania ze znajomymi, ale i uprzejmości ze sprzedawcą w warzywniaku. Dbanie o siebie to także asertywność, mówienie “nie”.
Chcąc zadbać o siebie, musimy nauczyć się odpoczywać, pobyć sami ze sobą – przestać być w trybie zadaniowym, po prostu nic nie robić. Nie bójmy się także prosić o pomoc. Nie tylko w kontekście natłoku zadań, ale i naszego samopoczucia. Wypalenie jest realnym zagrożeniem, nie jest fanaberią, która ma nas zwolnić z obowiązków. To coś, co może dotyczyć każdego, dlatego tak ważne jest zerwanie ze stereotypami i zatroszczenie się o siebie.
Źródło:
- Chen Y, Juvinao-Quintero D, Velez JC, Muñoz S, Castillo J, Gelaye B. Personal and Work-Related Burnout Is Associated with Elevated Diastolic Blood Pressure and Diastolic Hypertension among Working Adults in Chile. Int J Environ Res Public Health. 2023 Jan 19;20(3):1899. doi: 10.3390/ijerph20031899. PMID: 36767266; PMCID: PMC9915288
