Znasz to uczucie, kiedy wpadasz na świetny pomysł, ale zanim zajmiesz się jego realizacją na horyzoncie pojawia się wiele ograniczeń? I znów Twoje plany legły w gruzach, rezygnujesz…
Co nas ogranicza
W stresie włącza nam się myślenie wąskie, tunelowe, które sprawia, że trudno zobaczyć szerszą perspektywę. Emocje zniekształcają sytuację, łatwo więc wpaść w pułapkę czarnowidztwa.
Stres (szczególnie chroniczny) wpływa znacząco na funkcjonowanie całego organizmu, w tym na obniżenie funkcji poznawczych oraz na obszar behawioralny: koncentrację, pamięć, spostrzegawczość, rozwiązywanie problemów, podejmowaniem decyzji czy na kontrolę stresu i emocji.
Zamartwianie się
Zgodnie ze słowami Maxie C. Maultsby: ponad 80 procent rzeczy, których się obawiasz nigdy się nie wydarzy, na 12 procent nie masz wpływu, a z pozostałymi świetnie sobie poradzisz.”
To, co ogranicza nas w realizacji planów, marzeń to nasze negatywne wyobrażenie z nimi związane. W głowie mamy mnóstwo scenariuszy: „a co będzie jeśli…”.
Z modelu zaproponowanego przez badaczy: Sonję Lyubomirsky oraz Kennona Sheldona wynika, że w 90 procentach jakość naszego życia zależy od nas, jeśli uznamy, że cechy wrodzone stanowią obszar, nad którym możemy pracować, który nie jest niezmienny. Okoliczności, na które wpływu nie mamy, a jednak w dużej mierze zaprzątają nam głowę stanowią 10 procent.
Niewspierające przekonania
Przyjrzyj się swoim przekonaniom. Czy według Ciebie są zdrowe i wspierające czy odwrotnie, sprawiają, że Twoje samopoczucie i dobrostan znacznie się pogarszają. W weryfikacji przekonań, pomocne może być narzędzie „5 pytań zdrowego myślenia”:
- Czy to przekonanie jest oparte na faktach?
- Czy to przekonanie chroni moje życie i zdrowie?
- Czy to przekonanie pozwala mi osiągać bliższe i dalsze cele?
- Czy to przekonanie pozwala mi rozwiązywać konflikty lub ich unikać?
- Czy to przekonanie pozwala mi czuć się tak, jak chciałabym/chciałbym się czuć?
Wystarczy, że na 3 z 5 pytań odpowiemy „nie” żeby przekonanie było niewspierające.
Etap II to stworzenie przekonania bardziej wspierającego albo przynajmniej neutralnego.
Sytuację trudną można postrzegać jako wyzwanie lub zagrożenie
Kiedy sytuację trudną traktujemy jak wyzwanie wówczas towarzyszy nam stres, a zarazem ekscytacja. Włączamy strategie radzenia sobie w 80 procentach skupione na zadaniu, tylko w 10-20 procentach na towarzyszących nam emocjach. Zdarza się, że w niewielkim wymiarze stosujemy strategię unikową, która stanowi 0-10 procent. Jesteśmy świadomi swoich zasobów (np. doświadczenia, wykształcenia, stanu zdrowia, kompetencji, oszczędności, wsparcia rodziny, przyjaciół itp.), zapoznajemy się w wymaganiami danej sytuacji, konfrontując je z naszymi. W ostatniej kolejności postrzegania sytuacji jako wyzwanie (szansa) pojawiają się ograniczenia (nasze i wynikające z sytuacji). Skupiamy się na tym, na co mamy wpływ. To, na co wpływu nie mamy świadomie odpuszczamy.
ZASOBY – WYMAGANIA – OGRANICZENIA
W przeciwieństwie do sytuacji postrzeganej jako zagrożenie. Wówczas najpierw myślimy o wymaganiach naszych i danej sytuacji, następnie o ograniczeniach jakie mamy my i jakie wynikają z sytuacji. O zasobach myślimy na samym końcu, o ile nie wycofamy się z tego procesu wystraszeni ograniczeniami. Wówczas przeważają strategie skoncentrowane na emocjach i unikaniu. Ograniczenia nasze i sytuacji hamują w nas zadaniowe podejście. Pojawiają się blokady, które wydają się nam nie do pokonania.
WYMAGANIA – OGRANICZENIA – (ZASOBY)
Jak pracować z ograniczeniami
Na co masz wpływ?
W sytuacji, w której towarzyszy Ci sporo obaw i ograniczeń przed podjęciem jakiegoś zadania wykonaj ćwiczenie:
Weź kartkę i długopis, wypisz na kartce wszystko, co przychodzi ci do głowy, wszystko to, co stanowi blokady i ograniczenia w Twojej głowie. Przyjrzyj się temu, przeczytaj na głos. Następnie wykreśl wszystko to, na co nie masz wpływu. Na kartce czytelne zostało tylko to, na co masz wpływ całkowity lub częściowy. To na tym skup swoją uwagę, czas i energię. Zbyt wiele z tego tracimy zamartwiając się rzeczami, na które i tak nie mamy wpływu. Dzięki takiemu podejściu wzmocnisz swoją sprawczość.
Świadomość zasobów
Czy wiesz, jak wiele zasobów posiadasz?
Hobfoll, twórca teorii zachowania zasobów przedstawił cztery różne ich rodzaje: przedmioty – ich posiadanie bądź brak stanowi o statusie materialnym i społecznym jednostki, np. samochód, dom; warunki (zasoby okolicznościowe) – są cenne i ograniczone, np. stała praca, awans, spadek, małżeństwo; zasoby energetyczne – pochodne własnej energii i doświadczenia, które można wykorzystać w pomnażaniu kolejnych zasobów, np. pieniądze; zasoby osobiste – dotyczą cech osobowości i temperamentu, np. odporność na stres, punktualność, doświadczenia, wykształcenie… Warto na co dzień mieć świadomość swoich zasobów. Zrób listę już dziś. Wypisz wszystko, co przychodzi Ci do głowy oraz na bieżąco aktualizuj swoją listę.
Świadomość zasobów jest niezwykle pomocna w realizowaniu swoich pomysłów, marzeń oraz planów.
Do dzieła!
Literatura:
Maxie C. Maultsby Jr „Racjonalna terapia zachowania”
Irena Heszen „Psychologia stresu”
Carol Dweck „Nowa psychologia sukcesu”
Autorka: Marta Drinčić, psycholożka, psychoterapeutka
