Uzależnianie się od alkoholu ma swoją dynamikę, nie pojawia się z dnia na dzień, przebiega etapami. Podobnie jest z procesem trzeźwienia – nie następuje nagle. Wymaga pracy nad sobą, samoobserwacji i radzenia sobie z emocjami.
Trzeźwienie jest procesem, który związany jest ze zmianą sposobu myślenia i zachowania. U każdej osoby, fazy te mogą przebiegać w sposób indywidualny, a ich ramy czasowe są umowne. Każdy przecież jest inny i inaczej reaguje na stres, złość oraz wstyd, a emocje te towarzyszą w procesie trzeźwienia wszystkim – bez wyjątku. Znajomość faz trzeźwienia pomoże ci w zaakceptowaniu tego, co dzieje się z tobą w różnych sferach twojego życia, a to z kolei w zapobieganiu nawrotom, gdyż na każdym z wymienionych etapów występujący kryzys można przezwyciężyć!
Wielu badaczy podejmowało próbę opisania etapów trzeźwienia. Według mnie najlepiej poradził sobie z tematem dr n.med. Bohdan Woronowicz, który poszczególne fazy przedstawił w książce „Na zdrowie! Jak radzić sobie z uzależnieniem od alkoholu”. Uważa on, że w pierwszych miesiącach leczenia trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na procesy biochemiczne zachodzące w mózgu. Na tej podstawie wyodrębnia się pięć faz.
Szukasz więcej materiałów na temat uzależnień?
Subskrybuj Platformę Helping Hand i uzyskaj dostęp do 1000 materiałów wspierających i wydarzeń na żywo.
Etap pierwszy
1. Faza odwrotu
Trwa około dwa tygodnie od zaprzestania picia alkoholu. U osoby będącej na tym etapie może pojawić się chwiejność emocjonalna, od obniżonego nastroju do rozdrażnienia, niepokoju, braku aktywności. Wpływ na to mają dolegliwości somatyczne, ponieważ jest to intensywny czas odtruwania organizmu. Osoby będące na tym etapie w związku z dolegliwościami, które się u nich pojawiają, często zgłaszają się na oddział detoksykacji, w celu łagodzenia powyższego stanu. Jest to etap, który poprzedza podjęcie decyzji o terapii.
Etap drugi
2. Miesiąc miodowy
Trwa zazwyczaj do około 45 dni od zaprzestania picia alkoholu. Jest to okres, w którym zachodzą zmiany w procesach biochemicznych mózgu. Mózg zaczyna produkować nadmierną ilość neuroprzekaźników, powodują one zwiększoną euforię. Jest to faza, w której u osoby uzależnionej zaczyna poprawiać się nastrój, zaczyna mieć lepsze samopoczucie, jego aktywność wzrasta. Zmianie ulega również sposób myślenia. Tu osoba uzależniona zaczyna dostrzegać problem związany z piciem alkoholu oraz konsekwencji z tym związanych w różnych sferach życia. Podejmuje terapię, a na niej jest aktywna i zaangażowana, optymistycznie postrzega swoją przyszłość i życie w trzeźwości gdyż wierzy, że najgorsze jest już za nią. Pomimo dominującego optymizmu i euforii może być to dla osoby uzależnionej niebezpieczny etap, gdyż poczucie nadmiernej siły może prowadzić do bagatelizowania objawów uzależnienia oraz wyzwalaczy.
Etap trzeci
3. Faza muru
Trwa od 46 do około 120 dni od zaprzestania picia alkoholu. Jest to okres zbieżny z ukończeniem przez osobę uzależnioną podstawowego programu terapii. Ilość neuroprzekaźników zaczyna się stabilizować, natomiast po uprzedniej ich nadprodukcji, osoba uzależniona może odczuwać to jako ich spadek. W związku z tym jej nastrój może ulec pogorszeniu. Pojawia się poczucie dyskomfortu fizycznego i psychicznego. Osoba uzależniona zaczyna być coraz bardziej świadoma konsekwencji picia alkoholu w różnych sferach życia, być może doświadcza też strat z tym związanych – problemy finansowe, prawne, utrata pracy, rodziny. W związku z tym pojawia się obniżenie nastroju. Na tym etapie osoba uzależniona zaczyna dostrzegać, że sama abstynencja nie jest wystarczająca i jej problemy nie znikają, a dotychczasowy sposób radzenia sobie tj. picie alkoholu nie jest dla niej dopuszczalny. Tutaj wyraźnie widać ogrom pracy, który stoi przed osobą uzależnioną. Pomysł na siebie jako osoby nie pijącej i dotychczasowa energia w działaniu zaczyna słabnąć. Może pojawić się powątpiewanie w terapię i w trzeźwienie, poczucie niezrozumienia przez otoczenie, nuda i ostatecznie rozczarowanie trzeźwieniem. Nie bez przyczyny etap ten nazywa się fazą muru, gdyż osoba uzależniona ma poczucie, że nie jest w stanie przebić się przez te wszystkie trudności, co może doprowadzić do złamania abstynencji.
Etap czwarty
4. Faza przystosowawcza
Trwa od 4 do 6 miesięcy. Jest to kolejna zmiana biochemiczna w mózgu i psychice osoby uzależnionej, która zaczyna się stabilizować. Osoba zaczyna się przystosowywać do utrwalanych zmian, w kolejnych trzeźwych miesiącach. W sferze emocjonalnej również zachodzą zmiany. Osoba uzależniona nie reaguje już skrajnymi emocjami na różne sytuacje, jak to mogło mieć miejsce w poprzednich fazach. Zaczyna realnie dostrzegać swoją sytuację, zaczyna poszukiwać rozwiązań, a nie jak dotychczas usprawiedliwień dla swoich zachowań. Dostrzega zalety z trzeźwego życia, ale i realnie patrzy na kolejne cele, które są do zrealizowania, aby móc dalej trzeźwieć. To może dawać jej poczucie równowagi i panowania nad własnym życiem. Uczy się planowania swoich działań, wyciąga wnioski z doświadczanych sytuacji. Ważne jest, aby w dalszym ciągu pracować nad sobą i zmieniać swoje nawyki i przyzwyczajenia, dokonując tym samym samoobserwacji. Dzięki ciągłej pracy nad sobą wzrasta stabilizacja życia na różnych płaszczyznach, co daje poczucie satysfakcji i mobilizuje do dalszych działań. Istnieją zagrożenia związane z tą fazą, w którym osoba uzależniona, może poczuć nadmierną siłę i zacząć bagatelizować zalecenia dla trzeźwiejących alkoholików, co może doprowadzić do nawrotu choroby, a w ostateczności do złamania abstynencji.
Etap piąty
4. Faza rozwiązań
Trwa od 6 do około 12 miesięcy. Jest to kontynuacja dalszego rozwoju osobistego. Dalszej odbudowy i wzmacniania zatraconego wcześniej systemu wartości, odbudowa poczucia własnej wartości. Odnowa, bądź poszukiwanie zainteresowań. Nawiązywanie nowych relacji interpersonalnych. Jest to czas umacniania trzeźwego życia, w dalszym ciągu korzystania z siatki wsparcia. Stabilizuje się sytuacja w różnych obszarach życia: rodzinnym, zawodowym, społecznym, zdrowotnym, co staje się motorem napędowym do dalszego działania.
Opisane etapy pomimo, że są w pewnym stopniu umowne, wskazują na zachowania, uczucia oraz zagrożenia, które mogą pojawić się w każdej z faz. Sama ich znajomość może być pomocna w zaakceptowaniu tego co dzieje się z psychiką osoby uzależnionej. Świadomość tego stanu pozwoli pracować nad wyeliminowaniem niezdrowych nawyków i przyzwyczajeń, co z kolei może pomóc w niedopuszczeniu do złamania abstynencji i dalszej pracy nad samorozwojem.
Autorka: Paulina Wajda, psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień
