Dzienniczek głodu – idealne narzędzie do samooceny osoby uzależnionej
Dzienniczek głodu to swojego rodzaju pamiętnik, w którym osoba uzależniona może sama kontrolować emocje i odczucia głodu. Polega na obserwacji swojego ciała, myśli i uczuć. Głód alkoholowy nie musi występować codziennie, ale może. Po tygodniu można określić indywidualne objawy głodu alkoholowego. Dzienniczek prowadzony systematycznie jest receptą na uniknięcie nawrotu choroby.
Dzienniczek głodu to 21 pytania odnoszące się do sfery uczuć i emocji w ciągu dnia:
- Powątpiewanie w terapię
- Suchy kac
- Pogorszenie pamięci, koncentracji
- Przypomnienie sobie przyjemnego stanu jaki pojawia się po spożyciu alkoholu
- Sny alkoholowe
- Zaburzenia snu
- Zwątpienie w wartość trzeźwego dnia
- Skupienie się na innych
- Smak, zapach alkoholu, gdy go nie ma
- Zwiększona liczba konfliktów
- Natrętne myślenie o alkoholu
- Silna potrzeba wypicia z tendencją do natychmiastowego zrealizowania
- Uczucie ssania w żołądku
- Skoki napięcia
- Uczucie braku czegoś
- Nadpobudliwość
- Trudność w abstynenckim myśleniu
- Uczucie stałego napięcia, rozżalenie
- Apatia, zobojętnienie
- Ból
- Rozpamiętywanie rozżalenia
Skala Rozwoju Uzależnienia od Alkoholu (SRUA)
Skala autorstwa Jacka Kacprzaka została opracowana, aby móc określić nasilenie objawów uzależnienia od alkoholu przy wykorzystaniu kryteriów nozologicznej diagnozy zespołu uzależnienia klasyfikacji ICD-10.
Głód alkoholowy – stopień nasilenia
Wzmożona i trudna do odparcia chęć napicia się określana jest jak głód alkoholowy. Zjawisko to połączone jest narastającym napięciem emocjonalnym, pojawia się również pustka emocjonalna.
Przy pierwszym poziomie nasilenia alkoholik często nie jest w stanie rozpoznać początkowej chęci napicia się. Często ma ochotę spotkać się z przyjaciółmi, jak dawniej, wspomina dobrą zabawę. W swoim wspomnieniach nie wspomina o wyznaczniku dobrej zabawy jakim był alkohol. Kojarzenie spotkań towarzyskich z alkoholem potęguje potrzebę napicia się.
Drugi poziom nasilenia charakteryzuje się uczuciem niepokoju i rozdrażnienia związanego z chęcią napicia się. Abstynencja zaczyna być uciążliwa, zmiany nastroju potęgują powrót do uzależnienia.
Na trzecim poziomie nasilenia pojawia się coraz silniejsze napięcie i rozdrażnienie oraz towarzyszące temu częste myślenie o piciu. Niektóre osoby same budują sytuacje napięcia, tak, aby wypicie alkoholu było w pełni uzasadnione.
Czwarty poziom nasilenia występuje u osób, które zdradzają także inne objawy. Przymus picia widzą najbliższe osoby i dostrzega to sam pijący. Pojawia się także inny wymiar głodu alkoholowego, tj. głód alkoholu uruchamiany przez rozpoczęcie picia.
Głód alkoholowy
Według klasyfikacji ICD-10 jednym z sześciu objawów zespołu uzależnienia od alkoholu jest silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji, potocznie nazywane “głodem alkoholowym”. Potrzeba zażywania substancji przez osobę uzależnioną jest wynikiem rozregulowania mezolimbiczno-korowego układu dopaminergicznego. Poprzez zaburzenia aktywności neuronalnej mózgu, bez udziału świadomości, podstawą uzależnienia jest plastyczność synaptyczna, która dąży do utworzenia “pamięci uzależnienia”. W badaniach uzależnienia zwraca się szczególną uwagę na zaburzenia złożonych procesów motywacyjno – popędowych, powiązanych z nagrodą, uczeniem się i pamięcią.
Głód alkoholowy może wynikać z powtarzającego się spożywania alkoholu i utrwalenia podświadomych, automatycznych procesów poznawczych. Do uruchomienia głodu alkoholowego niezbędne są bodźce pierwotne, które nabierają znaczenia motywacyjnego, stają się wzmocnieniami wtórnymi i warunkowymi. Potęgowanie głodu może być generowane przez wzmocnienia pozytywne związane z działaniem alkoholu (odprężenie, spokój) bądź negatywne (objawy odstawienia).
Przyczyny powstawania głodu alkoholowego
Picie alkoholu u osób pijących długotrwale może być wyzwalany przez dominację negatywnych uczuć (drażliwość, depresja). W powstawaniu głodu może brać udział zjawisko rozniecania – powtarzające się epizody picia lub odstawienia utrwalają nadpobudliwość neuronalną. Następstwem jest, że osoba uzależniona z utrzymującymi się objawami abstynencyjnymi – ”rozniecona” doświadcza coraz silniej głodu alkoholowego, nawet bez kontaktu z alkoholem , szczególnie w reakcji na bodźce przypominające sytuacje związane z piciem.
Głód alkoholowy występuje w różnych okresach choroby. Przejawia się w różnych formach i z różnym nasileniem. Osoba uzależniona musi panować i rozpoznawać kiedy “jest na głodzie”, oraz rozpoznawać co powoduje lub nasila głód. Wyzwalacze zewnętrzne to określone miejsca, osoby, sytuacje zaś wyzwalacze wewnętrzne to uczucia (gniew, lęk, bezsilność, bezradność, szczęście, ekscytacja, pewność siebie). Objawy głodu mogą przejawiać się na poziomie somatycznym, emocjonalnym, poznawczym i behawioralnym. Silna potrzeba wypicia alkoholu z potrzebą natychmiastowej realizacji u osoby uzależnionej, nie jest łatwa do rozpoznania, szczególnie w fazie narastania. Sygnały ostrzegawcze w obszarach funkcjonowania psychospołecznego to zmiany w:
- samopoczuciu fizycznym: bezsenność, drżenie ciała, pocenie się, przemęczenie, osłabienie, ból głowy, utrata apetytu, chęć wypicia alkoholu.
- samopoczuciu psychicznym: narastanie złości, gniewu, rozdrażnienia, huśtawka nastroju, zagubienie, apatia, użalanie się nad sobą, fantazjowanie, myślenie życzeniowe.
- trybie życia: przepracowanie, zaniedbywanie codziennych obowiązków, izolowanie się od innych, samotność.
- relacjach z ludźmi: pretensjonalność, konfliktowość, odrzucanie pomocy, zainteresowanie ludźmi, którzy nie wiedzą o uzależnieniu.
- myśleniu i zachowaniu: powrót do myślenia alkoholowego, zaprzeczanie, nadmierna pewność siebie wobec alkoholu, natrętne myślenie o piciu, szukanie kontaktu z alkoholem, unikanie kontaktu z trzeźwymi alkoholikami, koloryzowanie wspomnień z okresu picia, przeżywanie wstydu, że się nie pije, powrót do nałogu.
Głód alkoholowy. Jak sobie z nim radzić?
Podstawą do działania z głodem alkoholowym jest chęć i wola poradzenia sobie z nim. Pomocne są techniki psychoterapii poznawczo-behawioralnej np. nauka rozpoznawania głodu, rozpoznawanie wyzwalaczy, przestrzeganie zasad dla trzeźwiejących alkoholików, planowanie dnia. Ważna jest nauka odrzucania decyzji o piciu przy jednoczesnym radzeniu sobie z emocjami i myślami powodującymi głód. Treningi asertywności i radzenie sobie w trudnych sytuacjach życiowych jest istotna i wpływa na poprawę relacji osobistych i kontaktów z innymi ludźmi.
Pomocnym a czasami niezbędnym jest udział w mitingach samopomocowych AA i stosowanie prostych metod. Pomocą w redukcji głodu alkoholowego i zapobieganiu nawrotom picia mogą być środki farmakologiczne. Stanowią one funkcję uzupełniającą się z psychoterapią lub służą do redukcji szkód wywołanych przez uzależnienie. W Polsce leki przeciw głodu alkoholowego i nawrotom alkoholowym to: naltrekson, akamprozat oraz dwie formy disulfiramu (doustna i w postaci podskórnej implantacji- tzw. „wszywki”). Jednak żaden lek nie jest w stanie zatrzymać chęci wypicia, jest tylko wspomagaczem.
